Saatleri Ayarlama Enstitusu

Ahmet Hamdi Tanpinar'in Saatleri Ayarlama Enstitusu...

Kitap Kardesligi ile birlikte Temmuz ayinda okudugum ilk kitap. Kitap Kardesligi demisken biraz bilgi vereyim. Baska bir kitap blogu sayesinde kesfetmistim. Beraber kitap okuyup, beraber yorumlamak gayesiyle kurulmus bir olusum. Blogger, twitter, instagram, tumblr...vb bircok sosyal kanal araciligi ile katilmak mumkun.

Gelelim Saatleri Ayarlama Enstitusu'ne :)
Tam bir donem kitabi, icine azicik mizah ve ironi bulasmis bir donem kitabi. 

Genel akisi itibariyle iki farkli bicimde yorumlamayi uygun gordum. 
Birincisi, Cumhuriyet doneminde yasananlarin mizahi yonden ele alindigi bir kitap olusu. Ikincisi; sayet birseye inanciniz varsa, o sey kuvvetle muhtemel gerceklesecektir!

Kitapta direk tarih olgusu yansitilmasa da Cumhuriyet doneminde gectigini dolayli olarak anliyoruz. Yeni bir doneme gecilmesinin devletimize ve tabii milletimize bircok etkisi olmus, yenilik ve duzenlemeler getirmistir. Hemen hemen her sayfada hissedilen "dogu-bati eski-yeni" ruzgari ve buna dayali modernlesme cabasi gozden kacmiyor. Yeni donem, yeni duzenlemeler ve bati ulkelerine uyum cercevesinde pek cok kurum hayata gecirilmistir. Ve bunlardan bir tanesi de Saatleri Ayarlama Enstitusu olacaktir. 

Diger Cumhuriyet Donemi eserleriyle kiyaslandiginda, romanin mizahi yonunun agir bastigini dusunuyorum. Soyle ki; Afili Filintalar'a ait eserleri ve bilhassa Murat Mentes romanlarini okurken oldugu gibi kahkaha atma geregi duydum bolca.

Karakter Analizleri

Romanin ana karakterleri Hayri Irdal, Halit Ayarci, Doktor Ramiz ve aile yadigari saat Mubarek'tir. 

Hayri Irdal, romanin en cok degisim yasayan karakteri. Bir muddet ciraklik ettigi saatci dukkanindan ogrendikleri disinda hemen hemen hicbir tecrubesi ve basarisi olmayan, sanssiz bahtsiz bir karakterdir. Bir sekilde Doktor Ramiz ile tanisir ve O'nun sayesinde de Halit Ayarci ile. Sonrasinda adeta hayati degisir. Deger gormeye baslar, mevki ve is sahibi olur. Romandaki modernlesme ve dogu-bati arasi bocalama olgulari bu karakter uzerinden yansitilmaktadir.

Halit Ayarci, "otorite" ve "beceri" kavramlari ile ozdeslestirilmis, romanin en saglam karakteridir. "Hicbir sey yapmayin, yalniz inanin. Bize bu yeter." fikrinden yola cikarak, inandigi bir fikri kuruma[SAE] donusturmustur. Ve daha da onemlisi bu kurumun onemini herkese kabul ettirmistir. Giriste bahsettigim "sayet birseye inanciniz varsa, o sey kuvvetle muhtemel gerceklesecektir!" olgusu Halit Ayarci araciligiyla okura yansitilmistir.

Doktor Ramiz, romandaki en ilginc karakter olmali. Viyana'da egitimini aldigi psikanaliz kavramini ulkemize getirmeye calismaktadir. Bu ugurda yaptigi calismalar, kurdugu cemiyet bir sekilde husrana dogru yol alsa da Hayri Irdal'a rastlamasiyla beraber onun da hayati degismistir aslinda.

Romanin Bolumleri

Roman, Hayri Irdal'in dilinden bir anlatima sahiptir; 4 bolumden olusmaktadir.

Birinci bolum, Buyuk Umitler'dir. Ilk etapta, sondan baslamistir roman. Halit Ayarci ve muessese hakkindaki yalanlamalari reddetmektedir. Daha sonra cocuklugundan baslayarak hayatini anlatir Hayri Irdal. Saatlerle olan ilk munasebeti burada baslar.

Ikinci bolum, Kucuk Hakikatler. Hayri Irdal'in tunel idaresindeki is hayati, ilk esi ile olan yasantisi, cocuklarinin dunyaya gelmesi, nihayet Doktor Ramiz ile tanismasi ve psikanaliz cemiyetinin kurulmasi uzerine kuruludur.

Ucuncu bolum, Sabaha Dogru. Hayri Irdal, Doktor Ramiz araciligiyla Halit Ayarci ile tanisir. Bunun ardindan hayati ciddi anlamda degisir. Saatleri Ayarlama Enstitusu kurulur, varligi resmilesir ve hizla kitlelere yayilir.

Dorduncu bolum, Her Mevsimin Bir Sonu Vardir.
Adindan da anlasilacagi uzere, bu bolumde isler sarpa sarmaya baslar. Osmanli'nin Lale Devri'ne benzer sekilde surmekte olan gunler, yerini olumsuzluklara birakir. 

***

Ahmet Hamdi Tanpinar'in Saatleri Ayarlama Enstitusu'nu genel hatlariyla anlatmaya calistim. Umarim faydali olmustur/olacaktir. Kendi gozlerinizle okuyup, kendi idrak gucunuzle yorumlanizi ve hatta goruslerinizi paylasmanizi dilerim :)

Kitaptan bir alinti ile yazima son veriyorum:

Ne kadar garip mahlûklarız? Hepimiz ömrümüzün kısalığından bahsederiz; fakat gün denen şeyi bir an evvel ve farkına varmadan harcamak için neler yapmayız?

 "Altini cizdiklerim" sayfasinda gorusmek uzere ;)


***

dipnot: Yukaridaki fotografin yarisini olusturan kule, Prag'taki Astrolojik Saat'tir. Kitap kapagi ile uyumu hosuma gittiginden, bir kolaj icerisinde yayinlamayi uygun gordum. Ve ne tevafuktur ki Prag'tan aldigim ahsap kitap ayraci sanki bu kitap icin uretilmistir :)

***

Saatleri Ayarlama Enstitusu - Alintilar ana sayfasi icin buyrunuz.
Saatleri Ayarlama Enstitusu - Alintilar - ASK sayfasi icin buyrunuz.